Gaius Aurelius Valerius Diocletianus, 236 yılında Dalmaçyada doğdu. Soyca mütevazi bir ailenin çocuğuydu. Bir söylenceye göre, Anullius adında bir senatörün azatlı kölesinin veya kâtibinin oğlu idi. Diocletianus, devrin birçok imparatorlarında olduğu gibi orduya hizmet ederek yükseldi. Orduda rütbeleri arttı. Galliada Aurelianusun emrinde küçük ordugâhlarda hizmet etmiş; Carusun zamanında Moseiada vali olarak bulunmuştur. Sonra imparatorun muhafız alayı kumandanlığına atanmış, hatta konsül olmuş, gördüğü hizmetler onu idare sanatına sürüklemiştir.
Diocletianus, kusursuz bir askeri bilgiye ve geniş bir strateji görüşüne sahipti.Diocletianus, çağdaşı olan imparatorlara göre, biraz huzursuz ve kolayca itimat etmeyen, şiddetle hayranlık uyandıran, unutulmaz bir şahsiyete sahip, akıllı ve zarif, fakat bununla beraber şiddetini gösterecek bir kişiydi. Historia Augustadaki bir kayda göre Kararlarında daima yüksekti, fakat basireti, sakin ruhunun şiddet pınarının hareketine mani oluyordu. Aklı daima imparatorluğun refahı için tasavvurlar kurmakta ve kendisini halkın babası olarak kabul etmekteydi.Diocletianus, 284 yılında, Numerianusun ölümünden sonra ordu tarafından imparator ilan edildi. 285 ilkbaharında Carusun suikasta uğramasından sonra tek başına imparator oldu.
General olarak yeterli olmakla beraber, yeni imparator, Diocletianus, seçkin bir devlet adamı, reformcu, yenilikçi bir askerdi ve 29 yıllık yönetimi boyunca imparatorluğun karakterini, yapısını tamamen değiştirmekle birlikte imparatorluğu pek çok yenilikle tanıştırdı.Roma İmparatorluğunun geniş sınırlara ulaşmış olması nedeniyle başa geçtiği zaman yükünün ağır olduğunun farkındaydı. Bir erkek evlada sahip olmadığı için sülale kuramazdı. Bu sebepten dolayı kendine yardımcılar bulmaya karar vermiş ve tasarladığı dörtlü idare şekli Tetrarhiyi 293 yılında resmen gerçekleştirmiştir. Buna göre; Diocletianus Büyük Augustus (Senior) olarak Doğuda hüküm sürecek, kendisi Galerius Maximianus Caesar olacaktı. Batının idaresi de Maximianus Hercüle bırakarak, Constantius Chlorusu ona Caesar tayin etmiştir. Diocletianus yaptığı işi kuvvetlendirecek hiçbir şeyi ihmal etmemiş, Tetrarhiyi büyük tanrıların himayesine sokarak, kendi hanedanının Tanrısı olarak Jüpiteri seçerken, Maximianusun hanedanına da Hercülü tahsis etti. Böylece, imparatorların kuvveti Tanrı Jüpiter ve Hercülün ilahi kudreti olarak kendilerinde belirmiştir.
Diocletianus Dönemi Para Reformu
Diocletianus Döneminin önemli düzenlemelerinden birisi para reformu yapılmasıdır.Caesarların tayininden sonra Diocletianus bir para reformu yapmayı da planlamış ve 294 yılında gerçekleştirdiği bu reformda altın (avreus), gümüş (argenteus), bakır (aes) olmak üzere üç ayrı madenden yeni alaşım oranlarıyla sikke bastırmaya başlamıştır. Diocletianusun sikke reformunun esasları şunlardır:-Altın sikkeler Roma Paundunun altmışta biri ağırlığında basılmıştır.-Gümüş sikkelerin ağırlığı Roma Paundunun doksan altıda biri idi ve (XCVI) işareti taşıyordu.-Büyük bakır sikkeler (follis), ön yüzlerinde imparatorun defne çelenkli başı bulunuyordu ve ağırlıkları Roma Paundunun otuz ikide biri idi. Bazen (XXI) işareti vardı.-Daha küçük bakır paralar, imparatorun şua çelenkli başını taşıyordu ve ağırlığı Roma Paundunun yüz onda biri idi.-Çok küçük bakır paralara, imparatorun defne çelenkli başı konmuştu ve 4. kısımdaki sikkelerin yarısı kadar veya biraz daha az ağırlıkta idi.
Diocletianus ilk olarak 286da altın sikkelerde (aureus) değişiklik yapmıştır. Bilindiği gibi aureuslar ilk kez M.Ö. 217 yılında basılmıştır ve 10.85 gr. ağırlığındadır. (Augustus zamanında 8.16 gr. ağırlığındadır.) Diocletianus, aureusu 5.48 gr.a indirdi.
İkinci olarak gümüş sikkelerde düzenlemeler yapılmıştı. Yaklaşık olarak Neronun denariusuyla aynı incelik ve ağırlıkta olan gümüş sikkeler tanıtıldı. Roma para sistemi için çok önemli olan bu sikkelerin adı argeteustu. Yeni gümüş sikkelerin bazılarında görülen XCVI sayısı, sikke ağırlığının, Roma ağırlık biriminin 1/96sı (3.4 gr.) olduğuna işaret etmektedir. Fakat uygulamalarda 3.2 gr.dır. Bu sikkelerin darbına 310 yılına kadar devam edilmiştir.
295 veya 296 yıllarında büyük bakır sikkeler basılmıştır. (Resim 2). Bu sikkeler antoninianilere benzer fakat bu büyük bakır sikkelerde farklı olarak gümüş kullanılmaktaydı. Bu sikkelerin ağırlıkları 10 gr.dır. Sikkelerin ağırlıkları yıllara ve darphanelere göre değişiklik göstermektedir. Batı ve merkez darphanelerinde 10.5- 8.5 gr. arasında; Balkanlar ve Doğu darphanelerinde 11- 9 gr. arasında değişmektedir. Follislerin darbıyla birlikte, darphane işaretleri, sürekli kullanılmaya başlanmış, bazen bu sikkelerin önünde, SM (Sacra Moneta: imparatorluk darphanesi) harfleri ve darphane işareti yer almaktaydı. (Resim 3). Bazı sikkeler üzerinde XXI işareti yer almaktadır. (Resim 4). Bu sikkelerin çapları 20-28 cm. arasında değişmektedir.
Genel olarak bu dönem sikkeler arasındaki değer ilişkisini şu şekilde özetleyebiliriz:
1 Aureus = 24 Argentai
1 Argenteus = 5 Follis
1 Follis = 5 Denarii
Diocletianus Dönemi Sikkeleri Ön Yüz Yazıları
D. N. DIOCLETIANO FELICIS.
DIOCLETIANVS AVG.
DIOCLETIANVS P. F. AVG.
IMP. DIOCLETIANVS AVG.
IMP. DIOCLETIANUS P. F. AVG.
IMP. C. DIOCLETIANVS P. F. AVG.
IMP. C. C. VAL. DIOCLETIANUS P. F. AVG.
Diocletianus Dönemi Sikkeleri Arka Yüz Yazıları
CLEMENTIA TEMP.
COMES AVGG.
CONCORDIA MILITVM.CONSERVATOR AVGG.
FORTUNAE REDVCI AVGG. NN.
FORTVNAE REDVCI CAESS. NN.
GENIO POPLVCE ROMANI.
HERCVLI CONSERVAT.
IOVI CONSERVAT. AVGG.
IOVI CONSERVATORI.
IOVI CONSERVATOR AVGG.
IOVI CONSERVAT.
PAX AVGG.
PAX AVGGG.
PROVIDANTIA AVG.
SACRA MON. VRB. ET. CAESS. N.
SACRA MONET. AVGG. ET. CAESS. NOSTR.
SALUS AVGG.
VICTORIA AVG.
VICTORIA AVGG.
VICTORIA SARMATICAE.
VIRTVS MILITVM.
Diocletianus, kusursuz bir askeri bilgiye ve geniş bir strateji görüşüne sahipti.Diocletianus, çağdaşı olan imparatorlara göre, biraz huzursuz ve kolayca itimat etmeyen, şiddetle hayranlık uyandıran, unutulmaz bir şahsiyete sahip, akıllı ve zarif, fakat bununla beraber şiddetini gösterecek bir kişiydi. Historia Augustadaki bir kayda göre Kararlarında daima yüksekti, fakat basireti, sakin ruhunun şiddet pınarının hareketine mani oluyordu. Aklı daima imparatorluğun refahı için tasavvurlar kurmakta ve kendisini halkın babası olarak kabul etmekteydi.Diocletianus, 284 yılında, Numerianusun ölümünden sonra ordu tarafından imparator ilan edildi. 285 ilkbaharında Carusun suikasta uğramasından sonra tek başına imparator oldu.
General olarak yeterli olmakla beraber, yeni imparator, Diocletianus, seçkin bir devlet adamı, reformcu, yenilikçi bir askerdi ve 29 yıllık yönetimi boyunca imparatorluğun karakterini, yapısını tamamen değiştirmekle birlikte imparatorluğu pek çok yenilikle tanıştırdı.Roma İmparatorluğunun geniş sınırlara ulaşmış olması nedeniyle başa geçtiği zaman yükünün ağır olduğunun farkındaydı. Bir erkek evlada sahip olmadığı için sülale kuramazdı. Bu sebepten dolayı kendine yardımcılar bulmaya karar vermiş ve tasarladığı dörtlü idare şekli Tetrarhiyi 293 yılında resmen gerçekleştirmiştir. Buna göre; Diocletianus Büyük Augustus (Senior) olarak Doğuda hüküm sürecek, kendisi Galerius Maximianus Caesar olacaktı. Batının idaresi de Maximianus Hercüle bırakarak, Constantius Chlorusu ona Caesar tayin etmiştir. Diocletianus yaptığı işi kuvvetlendirecek hiçbir şeyi ihmal etmemiş, Tetrarhiyi büyük tanrıların himayesine sokarak, kendi hanedanının Tanrısı olarak Jüpiteri seçerken, Maximianusun hanedanına da Hercülü tahsis etti. Böylece, imparatorların kuvveti Tanrı Jüpiter ve Hercülün ilahi kudreti olarak kendilerinde belirmiştir.
Diocletianus Dönemi Para Reformu
Diocletianus Döneminin önemli düzenlemelerinden birisi para reformu yapılmasıdır.Caesarların tayininden sonra Diocletianus bir para reformu yapmayı da planlamış ve 294 yılında gerçekleştirdiği bu reformda altın (avreus), gümüş (argenteus), bakır (aes) olmak üzere üç ayrı madenden yeni alaşım oranlarıyla sikke bastırmaya başlamıştır. Diocletianusun sikke reformunun esasları şunlardır:-Altın sikkeler Roma Paundunun altmışta biri ağırlığında basılmıştır.-Gümüş sikkelerin ağırlığı Roma Paundunun doksan altıda biri idi ve (XCVI) işareti taşıyordu.-Büyük bakır sikkeler (follis), ön yüzlerinde imparatorun defne çelenkli başı bulunuyordu ve ağırlıkları Roma Paundunun otuz ikide biri idi. Bazen (XXI) işareti vardı.-Daha küçük bakır paralar, imparatorun şua çelenkli başını taşıyordu ve ağırlığı Roma Paundunun yüz onda biri idi.-Çok küçük bakır paralara, imparatorun defne çelenkli başı konmuştu ve 4. kısımdaki sikkelerin yarısı kadar veya biraz daha az ağırlıkta idi.
Diocletianus ilk olarak 286da altın sikkelerde (aureus) değişiklik yapmıştır. Bilindiği gibi aureuslar ilk kez M.Ö. 217 yılında basılmıştır ve 10.85 gr. ağırlığındadır. (Augustus zamanında 8.16 gr. ağırlığındadır.) Diocletianus, aureusu 5.48 gr.a indirdi.
İkinci olarak gümüş sikkelerde düzenlemeler yapılmıştı. Yaklaşık olarak Neronun denariusuyla aynı incelik ve ağırlıkta olan gümüş sikkeler tanıtıldı. Roma para sistemi için çok önemli olan bu sikkelerin adı argeteustu. Yeni gümüş sikkelerin bazılarında görülen XCVI sayısı, sikke ağırlığının, Roma ağırlık biriminin 1/96sı (3.4 gr.) olduğuna işaret etmektedir. Fakat uygulamalarda 3.2 gr.dır. Bu sikkelerin darbına 310 yılına kadar devam edilmiştir.
295 veya 296 yıllarında büyük bakır sikkeler basılmıştır. (Resim 2). Bu sikkeler antoninianilere benzer fakat bu büyük bakır sikkelerde farklı olarak gümüş kullanılmaktaydı. Bu sikkelerin ağırlıkları 10 gr.dır. Sikkelerin ağırlıkları yıllara ve darphanelere göre değişiklik göstermektedir. Batı ve merkez darphanelerinde 10.5- 8.5 gr. arasında; Balkanlar ve Doğu darphanelerinde 11- 9 gr. arasında değişmektedir. Follislerin darbıyla birlikte, darphane işaretleri, sürekli kullanılmaya başlanmış, bazen bu sikkelerin önünde, SM (Sacra Moneta: imparatorluk darphanesi) harfleri ve darphane işareti yer almaktaydı. (Resim 3). Bazı sikkeler üzerinde XXI işareti yer almaktadır. (Resim 4). Bu sikkelerin çapları 20-28 cm. arasında değişmektedir.
Genel olarak bu dönem sikkeler arasındaki değer ilişkisini şu şekilde özetleyebiliriz:
1 Aureus = 24 Argentai
1 Argenteus = 5 Follis
1 Follis = 5 Denarii
Diocletianus Dönemi Sikkeleri Ön Yüz Yazıları
D. N. DIOCLETIANO FELICIS.
DIOCLETIANVS AVG.
DIOCLETIANVS P. F. AVG.
IMP. DIOCLETIANVS AVG.
IMP. DIOCLETIANUS P. F. AVG.
IMP. C. DIOCLETIANVS P. F. AVG.
IMP. C. C. VAL. DIOCLETIANUS P. F. AVG.
Diocletianus Dönemi Sikkeleri Arka Yüz Yazıları
CLEMENTIA TEMP.
COMES AVGG.
CONCORDIA MILITVM.CONSERVATOR AVGG.
FORTUNAE REDVCI AVGG. NN.
FORTVNAE REDVCI CAESS. NN.
GENIO POPLVCE ROMANI.
HERCVLI CONSERVAT.
IOVI CONSERVAT. AVGG.
IOVI CONSERVATORI.
IOVI CONSERVATOR AVGG.
IOVI CONSERVAT.
PAX AVGG.
PAX AVGGG.
PROVIDANTIA AVG.
SACRA MON. VRB. ET. CAESS. N.
SACRA MONET. AVGG. ET. CAESS. NOSTR.
SALUS AVGG.
VICTORIA AVG.
VICTORIA AVGG.
VICTORIA SARMATICAE.
VIRTVS MILITVM.
