- Katılım
- 27 Ağustos 2012
- Mesajlar
- 8,795
- Beğeni
- 11,115
- Puanları
- 113
TÜMÜLÜS NEDİR?[/b]
Tümülüs:
kral ve kral ailesi için, önce zemin üzerine inşa edilen mezar odası,
sonra üstüne yığılan toprak veya taşlardan oluşturulan yapay tepe tipi
anıt mezarlardır. Bu mezarlar günün mimarları tarafında inşa Fedilirdi.
Dış görüntüsüne bakıp aldanmamak lazım, muazzam bir mimari içlerinde
barındırırlar. Kral yada kral ailesinden ölen fertler kullandıkları
muhtelif eşyaları ve hediye edilen eşyaları ile birlikte, inşa edilen
taş yada ahşap oda içine ceset ile birlikte konulur. Tümülüsün boyu,
mimari estetiği ölen kişinin zenginliği, değeri nispetinde
değişmektedir. Boyu daha yüksek olanlar daha zengin krallar için
yapılırdı. Bu yapılar her zaman 9 metrenin katları olan 9,18,27,36...
metre gibi yükseltilere sahiptirler.
Tümülüsler
yapay tepelerdir. Höyük ile aynı olmalarına rağmen bazı özelliklerinden
dolayı höyüklerden ayrılırlar. En belirgin özelliği huni şeklinde
olması, tepe açıcının dar olması, yapının yüzeyinde kiremit, tuğla, küp
ve kül gibi malzemelerin olmamasıdır. Tümülüs yapılara uzaktan ve
yakında bakıldığından yapay olduğu her zaman gözü ısırır ve net
belirgindir. Tümülüs iç ve dış mimarisi başta ölenin değerine ve
coğrafik yapıya göre değişir. Belli bir standardı yoktur. Birden fazla
mezar odası olanlarda dramoz dediğimiz moloz taşlardan hiç bir mimari
özelliği bulunmayan ve mezar odasına geçit veren tüneller bulunmakta
olup, Frig Tümülüslerinde hiç bir zaman dramoz bulunmamaktadır. Yine
Frig Tümülüsleri hariç toprağın kaymaması için alt yerleşmede krepiz
dediğimiz moloz iri taşlardan örülü duvar bulunur.
Definecinin
beklediği gibi içinde çil çil altın bulunmaz, sade mezar hediyeleri
bulunur. Bu hediyelerin çoğunluğu kişiye özgü olduğundan sanat ve tarih
bakımında tek örneği teşkil etmektedir.
Tümülüsler
soyguna karşı yapı içinde alınan muhtelif tedbirle birlikte uzaktan net
gözükebilecek bir yerde inşa edilmelerine özen gösterilirdi.
TÜMÜLÜSLERİN TARİHİ SEYRİ
Anadolu'da
inşa edilen Tümülüslerin asıl kökeni Avrupa yani Makedonyadır. Bu
geleneği Anadolu'ya taşıyan medeniyet Frigler dir. Tümülüs geleneğinden
önce, insanlar kral veya kral ailesine ait ölüleri DOLMEN tipi denilen
mezarlara gömerlerdi.
Dolmen tipi mezarlar, üstüne muhtelif toprak taş ve sair malzemeler konularak yapay tepecik halini alırlardı.
Friglerden başlayan bu gelenek devam eden medeniyetlerce geliştirilerek Roma ve Bizans dönemlerinde modern bir yapıya ulaştılar.
Frig
tipi tümülüslere tiplere klasik tip diyoruz. Mezar odası ahşap, diğer
unsurlar tamamen topraktır. Bu tip Tümülüslerde yerleşim çerçevesini
kaplayan krepiz duvar ile mezar odasına geçit veren dramoz tünel
bulunmamaktadır.
Grek
tipi tümülüsler Friglerden sonra geliştirilen Tümülüslerdir. Taban
etrafını çevreleyen krapiz duvar vardır. Tümülüs birden fazla oda
içeriyorsa dışarıda odalara geçit veren dramoz tünel bulunur. Mezar
odaları taş örülüdür. Bu tipleri Anadolu'nun Pers istilası sırasında
Pers Satrapları da kullanılmıştır. Her Grek tipi Tümülüste dramoz tünel
yoktur. Bunu anlayabilmek için bir kaç püf noktası vardır.
Öncelikle
Doğu Romanın devamı olan Bizanslılar Tümülüs geleneğinde bir değişiklik
yapmadan direkt Romalılardan esinlenmişlerdir. Bu nedenle Tümülüs
odasındaki mezar hediyeleri analiz edilmeden o tümülüsün Roma'mı Bizans
mı olduğu kesinlik kazanamaz. Tamamı taştan inşa edilmiş tek odalı
modern Tümülüslerdir. Bu Tümülüslerde bol miktarda kaya tuzu
kullanılmıştır.
TÜMÜLÜS ANIT MEZARLARIN İÇ YAPISI
Tümülüslerde
belli bir standart yoktur. Tümülüsün yerleşimi coğrafi durumu ve ölenin
unvanı ile alakalı olarak değişir. Toprağın altı karmaşık bir olaydır.
Burada üç yöntem kullanılır.
1- Daha önceki çalışmalardan örnekleme yapılır.
2- Toprak katmanları okunur.
3- Mezar odasını tespit edecek yüksek teknolojiyi kullanmaktır.
Tümülüs
yapıları birer mimari yapılardır, bu nedenle bu tür yapıları basit
algılamak başarısızlığı getirir ve çözümü yine bir mimari bilgi ile
olacaktır. Sonuçta kas gücüyle yapılan yapılar yine kas gücü ile çözüme
kavuşturulmalıdır. Bu güne kadar dünyada tecrübe edilmiş, arkeolojide
kullanılan Tümülüs kazı sistemi vardır. Buradan yola çıkarak tecrübeler
ışığında başarı yakalanmalıdır.
Tümülüs Yapılarda Kazı Sistemi :
Tümülüs yapılarda bilimsel olarak iki sistem kullanılmaktadır.
1-
Çeyrek dilim sistemi. Bu sistem küçük boy Tümülüslerde uygulanır.
tümülüs 4 eşit dilime bölünerek güney-batı cephesindeki dilim alınırak
temizlenir.
2- Tünel açma sistemi. Bu sistem büyük boy Tümülüslere
uygulanır batı yönünde başlanır. dikkat edilmesi gereken şey merkeze
doğru giderken yön kaybetmemek. Önce dar , merkeze yaklaşıldığından
genişletilmesi gerekir
Tümülüs yapılarda kepçe gibi kazıcı iş makineleri kullanmak bir katliamdır. Bundan sakınınız.
Tümülüs Oda Mimarisi
Tümülüslerden
aranan yapı unsuru odadır. Sanıldığı gibi bu tepeciklerin içinde 9
kulplu kazan bulunmaz. Bu nedenle, Tümülüslerde mezar için inşa edilen
odalar birer mimari özelliktedir. Basite birer yapı değildirler. Bu yapı
tüm doğal afetler dikkate alınarak günün mimarları tarafında inşa
edilir. İnşasında her türlü hesaplamalar yapılır. Buraya gömülecek olan
şahıs sıradan bir şahıs değildir. Kral yada kral ailesine ait bir mezar
hem mimari yönden mükemmel olacak. Hem gösterişli olacak hem de afetlere
ve soygunlara karşı dayanıklı olacaktır. Deprem gibi afetler bu odaları
kolay kolay yıkamaz. Yapılan araştırmalarda mezar odasının dış köşe
pabuçlarına kum doldurulduğu görülmüştür. Bunun nedeni deprem
sarsıntılarına karşı dayanıklılığı sağlamaktır. Bugün Japonya da
kullanılan teknolojiye benzer bir ilkel yapı. İlkel de olsa, antik dönem
insanlarının depreme karşı nasıl bir tedbir alacaklarını çok iyi
bildiklerine dair bir göstergedir.
Tümülüs
oda yapılarında işlenmiş taş veya ardıç ağaçları kullanılmıştır. İç
yüzeyide muhtelif figürlü mozaik yada sıva üzerine işlenmiş bir takım
motifler yer alır. Bu figürler birer tarihi belge niteliğindedir.
Bunları bilinçsizce tahrip etmek bu tür bir tarihi kaynağında
beraberinde yok edilmesi etmektir.
Tümülüs
mezar odasına ait iç kısmı 2 ile 6 metre kare şeklinde değişmektedir.
Bir kısım Tümülüslerde 1 den fazla oda yer alır. Bunlar aile tipi olarak
bilinir. Mezar odaları yan yana olanlarda bir birine geçit veren
girişleri bulunur. Üst üste olanlarda ise bu tür geçitler
bulunmamaktadır.
Grek
tipi bir mezar odası, bu yapı harçsız kesme taşlarla örülüdür. Mimari
bakımında harikadır. Bazıları içten sıvanır ve sıva üstünde muhtelif
süsleme motifleri yer almaktadır. Bazıları sıvasız sadece duvar yüzeyine
boya ile motifler yapılanları da bulunmaktadır. Bu tip odalarda çürüyen
ve paslanan muhtelif maddelerin çıkardığı gaz dışarıya sızmaz ve hep
içeride kalır.
Bu
tür odalar ancak cesedin konulduğu nokta bulunarak açılabilir, aksi
halde kazma kürek manile gibi malzemelerle açılması imkansızdır. Diğer
yönlerden açılması imkansız. Bu tip açılımları kolaylaştırmak, işçilik
yönünden kazanç sağlamak için Batı, ve Güney-Batı yönünden işe başlamak
daha avantajlı olacaktır.
Frig
tipi Ahşap Tümülüs oda, Anadolu'da ilk inşa edilen Tümülüs mezar
odasıdır. Bu yapıda lifli ardıç ağaçları kullanılmıştır. Ardıç
ağaçlarının özelliği asırlarca çürümeden dayanaklı olmasıdır. Ardıç
ağaçlara kelebek dişler açılarak (bir ters bir düz şeklinde) üst üstüne
bindirilmiştir. Bu nedenle Tümülüs odası kolay açılmamaktadır. İşin püf
noktası son konulan ağacın bulunması. Burada dikkat edilmesi gereken
unsur, ağaçları daha erken sökmek için sakın elektronik kesiciler yada
elle çalışan kesiciler kullanmayınız, ısınma sonucu içerideki gazın
patlama tehlikesi çok yüksekti
TÜMÜLÜS İÇ MİMARİSİ
Toprak Tümülüslerdeki Yapı:
Bu
tüneller yani giriş koridorları basit yapılar olarak yapıldığından
zaman içinde çökmeler oluşturmaktadır. Zaten amacı da bu olmalı şeklinde
yorumlanabilir. Bu çökmeler sonucunda Tümülüs yüzeyinde konikleşme
meydana gelir ve Tümülüsün girişini ele verir. Bunu tespit etmek için
Tümülüs'ün batı yönlerinde orijinal yüzeyin bozulmamış olması
gerekmektedir. Burada yeniden hatırlatalım Frig tipi Tümülüslerde dramoz
tünel bulunmamaktadır frig tiplerini diğer tiplerden ayıran en önemli
yüzey özelliği, çevresinde krepiz duvar bulunmasıdır.
Toprak Tipi Tümülüs Katmanları :
Dıştan içe doğru sıralayalım:
1- Tümülüsün inşasından günümüze kadar oluşan katman, bu katmanın derinliği fazla değildir.
2-
Hediye katman krala bağlı yerleşim birimlerinde getirilen muhtelif
topraklardır. muhtelif bölgelerden gelen bu toprak çamur ile
sıvanmıştır. Renk renk bir katman oluşturur.
3- Ana katman, bölgeden elde edilen toprak yığmasıdır.
4- Taş katman ana koruma katmanıdır. Çatı şeklinde Tümülüs'ü korumaya alır.
5- Kil katman mezar odasını sulardan korur. Bazen kurutulmuş kil konulur ki bu kilde çok serttir.
6. Bu katman Tümülüs mezar odasıdır.
Taş Tümülülerdeki Yapı :
Oda
yapısı altıgen yapılıdır. Odanın üstünü bir şemsiye gibi kaplayan taş
kilit tabaka bulunur. Bu tabaka temel drok taşlarından beslenerek
yukarıya doğru bir ters bir düz olmak üzere harçla örülür ve üstüne kaya
tuzu basılırdı. Bu şekilde mezar odasını bir şemsiye gibi soygunlara
karşı korurdu. Ondan sonra çevreden muhtelif büyüklükte taşlar
toplanılarak yapay bir tepe oluşturulur.
Katmanları dıştan işe doğru sıralayacak olursak. Bunlar;
· Çevrede toplanmış taş katmanı
· Koruma tabakayı bağlayan drok taşlar ( Bu taşlar iri ve moloz taşlardır.)
· Koruma taş kilidi
· Mezar odası
· Temel
TÜMÜLÜS DIŞ MİMARİSİ
Tümülüsler
bilindiği üzere toprak yığma yada taş yığma şeklinde inşa edilmiştir.
Bu kadar malzemenin üst üste taşınmasının nedeni; görkemli bir yapı ve
soygunlara karşı bir koruma oluşturmaktır. Bu tür malzemeler iki kısımda
incelenilir.
1-
Hediye katmanları; bölgede hüküm süren bir kral ölmüş ise, bu krala
bağlı şehir ve yerleşim yerlerinden halk tarafında getirilen topraklar
önce çamur hale getirip yoğrulur ve mezar yapının üstü bununla sıvanır,
taş ise yine aynı şekilde taşınarak sadece olduğu gibi ana katmanın
üstüne bırakılırdı. Dış görüntüsü bir huniyi andırır.
2-
Ana katman; Temel, sunak ve mezar odasını kaplayan muhtelif soygunlara
karşı koruma tabakaları yer alır. Biz bunları iç yapıda anlatmaya
çalışacağız.
Frig
Tipi Tümülüslerde dış kısım tamamen dışarıdan getirilen muhtelif
toprağın çamur haline evrilerek ana tabaka üzerine sıvanmasında
oluşmuştur.
Burada
çamur derken; Toprak uzaklardan taşınma imkanına sahip, ancak suyun
uzaklardan taşınması mümkün olmadığından, Tümülüsler bol su kaynaklarına
yakın yerlerde inşa edilmiştir. Bu unsur çok önemlidir.
Bizanslılara
Tümülüs örneğinde yüzey kısmı tamamen dışarıdan taşınan moloz taşlardan
oluşmuştur. Romanın devamı olan Bizans kültüründe Tümülüsler Roma
döneminden esinlenerek inşa edilmiş ve Roma ile neredeyse aynı
özelikleri taşır. Bu tiplerin aynı zamanda toprak tipleri de mevcuttur
Grek(
Yunan) Tipi bir Tümülüs dış yüzeyi tamamen dışarıdan getirilen hediye
topraktan yapılan çamurdan oluşmuştur. Tümülüs yerleşim tabanı moloz
taşlardan oluşan krepiz duvar bulunmaktadır. Bu duvarın amacı tümülüste
kullanılan toprak malzemenin dışarıya yayılmasını önlemektir.
Pers
Tipi : Yüzeyi dışarıdan getirilen muhtelif taş ve topraktan oluşmuştur.
Perslerde yüzeye fazla itina gösterilmediği gözlemlenmektedir. Pers
tipleri Grek tiplerinden esinlenerek inşa edildiğinden taban kısmında
krepiz duvar yer alır, zamanla bu duvar toprak altında kalmış şu an
gözükmeyebilir 50-100 cm kadar kazıldığında gözükmeye başlar.
Roma tipi : tamamen taşıma moloz taşlardan inşa edilmiş, günün modern Tümülüs yapılarıdır.
TÜMÜLÜS NASIL İNŞA EDİLDİ ?
Kral
ve kral ailesi öldüğünde cesedin gömüleceği yer, öncede jeofizik olarak
keşfedilir. Burada iki önemli konuya dikkat edilir. Soygun ve muhtelif
doğal afetlere karşı muazzam bir koruma oluşturmak. Antik dönemlerde
insanlar inançları gereği kullandıkları ve sahip oldukları muhtelif
eşyaları ile birlikte defin edilirdi. Mezar soygunlarını göz önünde
bulundurmak zorundaydılar.
Tümülüs inşasında ilk işlem tümülüsün inşa edileceği yer seçimidir;
1-
İnşa yeri kullanılacak suya yakın olmalı. (Tümülüslerde kullanılan
malzemenin 2-3 katı kadar su kullanılmıştır. Antik dönemde su taşıma
kolay olmadığından Tümülüsler suya yakın bir yer seçimi yapmak
zorundaydılar).
2- Deprem, heyelan ve erozyona karşı dayanaklı olmalı. Zemin etüdü yapılırdı.
3-Soygunlara
karşı Tümülüs başka yerleşim noktasından izlenir durumda olmalıydı. Bu
jeofizik işlemler bittikten sonra inşa edilmeye başlanır.
a-
Önce temel atılır, temel moloz taşlardan oluşur ve bir kolon gibi üstte
gelecek yapıyı koruyacak şekilde sağlam inşa edilirdi.
b-
Yeteri miktarda taşlar kesilir, bölgeye taşınır ve cesedin konulacağı
yer açık bırakılmak üzere, üzerine gelecek binlerce tonluk ağırlığı
taşıyacak ve çökmeyecek şeklide bir hesaplama yapılır, bütün yük yan
duvarlara verilmek üzere inşa edilirdi.
c-Girişe muhtelif hediye ve inançları gereği kurban sunmak için sunak inşa edilir. Sunak yapısı bir düzlem taş yapıdır.
d-
Yukarıdaki işlemler bittikten sonra, ceset ve hediyeler oda içine
bırakılarak, oda kapatılır, Mezar odası yağmur ve kar sularından
etkilenmemek üzere üstü önce kille sıvanır, yanlarına kum bırakılır
esnek bir durum oluşturulur, bunun üstü muhtelif moloz taşlarla örülür
ölen insanın değerine göre bu katmanın kalınlığı artar.
e-
Başka bölgeden topraklar taşınır. Bu toprak çamur yapılarak taş koruma
tabaka sıvanır, (Tümülüslerde kullanılan malzemenin 2-3 katı kadar su
kullanılmıştır, Antik dönemde su taşıma kolay olmadığından Tümülüsler
suya yakın bir yer seçimi yapmak zorundaydılar,)
f-
Krala bağlı yerleşim yerlerinden hediye toprak getirilir. Bu topraklar
da aynı şekilde çamur yapılarak sıvanırdı. Bu katman farklı renklerden
oluşur.
g-
Tümülüs taşlardan oluşacak ise yine oda inşasından sonra, koruma
tabakası oluşturulurdu. Bu tabaka kelebek kilidi şeklinde olurdu. Bir
düz bir ters taş koymak suretiyle örülür. Harç sertleşsin diye kaya tuzu
kullanılırdı.
h- Huniyi andıran bir tepe şeklinde tüm işlemler biter.
ı- dıştan içe doğru sıralayacak olursak. Tümülüs katmanları;
· Hediye katmanı
· Bölgede elde edilen toprak katmanı (inşa katmanı)
· Taş koruma katmanı
· Kil katmanı
· Mezar odası
· Temel
TÜMÜLÜS NASIL KEŞFEDİLEBİLİR?
Bir tepenin Tümülüs olup olmadığına aşağıdaki genel bilgiler kullanılarak kesin karar verilmelidir.
1- Yakınında su kaynağı varsa.
2- Hakim bir tepe, vadiye bakan yamaç yüzeyinde yada düz yerde her taraftan rahat gözüküyorsa.
3- Yakın mesafe içerisinde yerleşim yeri yada ibadet edilen mekan varsa.
4- Yüzeyinde küp, çanak, çömlek, kül, kiremit ve tuğla gibi malzemeler yoksa,
5- Huni şeklinde tepe açısı dar ise.
Bu beş koşulu taşıyan yapay tepecikler Tümülüs yapılardır.
TÜMÜLÜS TEHLİKELERİ
Tümülüs
yapılarda beklenen tehlikelerin başında zehirlenme olayı gelir. Mezar
odası o kadar sağlam ki içeride yanan metal, çürüyen cesette ait gazlar
kendiliğinden temizlenmez ve oda içinde kalır. Açarken buna dikkat
edilmediği zaman ölümle sonuçlanabilecek kadar tehlikelidir. Oda
açılırken mutlaka kazla karşılaşılacağı unutulmamalı, gaz maskesi
kullanılmalı gaz bir aralık açılınca hemen o alanda hızlıca
uzaklaşmalıdır. Odada birken gaz çeşitli yöntemlerle temizlenebilir.
Nasıl bir yöntem kullanırsanız kullanınız gaz maskesi, plastik eldiven
olmadan mezar odasında objeler toplanmamalıdır.
Frig
Tümülüslerinde su tuzakları vardır. Yamaç yüzeyine inşa edilen
Tümülüslerde buna dikkat edilmelidir. Su gözü çıkma ihtimaline karşı bir
çok yöntem kullanılır. Bunlardan biri tanesi kazı tümülüsün boyuna göre
dik yapılmasıdır.
Tümülüslerdeki
objeler mutlaka ama mutlaka plastik eldiven kullanılarak toplanmalı,
aksi halde zamanla tedavisi mümkün olmayan hastalıklara yol açmaktadır.
Tümülüslerde
açılan tünelin çökme tehlikesine karşı, şu tedbirler uygulanmalıdır;
tünel açılacaksa çökme tehlikesini aza indirmek üzere taban geniş tavan
tabana göre dar olmalı örneğin: temel 2 metre ise tavanı 1.5 metre
olmalı yüksekliği bir insanın içinde rahat edebilecek kadar geniş olmalı
gerektiğinde ağaç dayanaklar kullanılmalıdır.
TÜMÜLÜSLERDE "Yasak Kelime" SİSTEMİ
1-
Çeyrek Dilim Sistemi : Bu sistem küçük boy tümülüslerde uygulanır.
Tümülüs 4 eşit dilime bölünerek güney-batı cephesindeki dilim alınarak
temizlenir.
2- Tünel Açma Sistemi : Bu sistem büyük boy
tümülüslere uygulanır batı yönünde başlanır. Dikkat edilmesi gereken şey
merkeze doğru giderken yön kaybetmemek. Önce dar, merkeze
yaklaşıldığından genişletilmesi gerekir
3- Derin ve geniş Yarma
Sistemi : Bu sistem küçük boy tümülüslerde batı-doğu eksenine derin
yarma, büyük boy tümülüslerde ise yine çeyrek dilime yakın güney-batı
cephesini kucaklayan geniş yarma .
Yukarıda anlattıklarımızın haricinde Tümülüslerde tehlike yoktur. Unutmayınız tılsım gibi bir safsata yoktur.
KISA BİLGİ
Tümülüs
Latince bir sözcük olup (çoğulu tümüli), bir mezar ya da mezarlık
içeren, toprak yığılarak oluşturulmuş tepeciklere verilen addır. Höyük
ve kurgan (Orta-Asya'da) da denilen tümülüs yapma geleneğine sahip
ulusların sayısı fazla değildir. Bunlara en çok Anadolu’da, Trakya’da ,
Orta Asya’da, Rusya’da ve Meksika’da rastlanır.
Traklar'ın
mezarları bu şekildedir. Trakya'nın en görsel anıtları tümülüslerdir.
Trakya'nın tek düze doğal yapısını süsleyen ve ona bir hareketlilik
getiren tümülüslerin tam bir envanteri çıkartılmamıştır. Genel olarak
mezarın üzerine yapılan her türlü yükselti tümülüs olarak adlandırılsa
da, yapıldıkları döneme, tepenin ve mezar odasının biçimine, niteliğine,
ölünün gömülüş şekline göre mezar tepelerinin değişen geniş bir
çeşitlenmesi vardır.
Mezarın yerini bir tepe ile belirleme
geleneğinin bilinen ilk örnekleri Avrasya steplerinde, MÖ 4. bin yılın
başlarına aittir; kurgan olarak da adlandırılan bu mezar tepelerinin
altında, ölü basit bir çukur ya da ahşap bir odaya yerleştirilmiştir. Bu
geleneğin, steplerden gelen etki ile, Trakya'ya ilk olarak MÖ 3. bin
yıl içinde girdiği bilinmektedir. Trakya'nın Tunç çağ mezar tepeleri,
daha sonraki dönemlerin tümülüslerine göre daha basık ve yayvan, çoğu
kez de 2-3 m yüksekliğindeki tepeciklerdir; ancak Bulgaristan' da ender
olarak yüksekliği 7 metreyi bulanlar da vardır. Tepelerin dolgu¬lanm
toprak değil taş oluşturduğundan, bunlan "Taşlıtepe" olarak
tanımlamaktayız. Bu tür mezar tepelerinde ölü, tepenin altındaki bir
çukura, ve çoğu kez uzun olarak yatırılarak gömülmüştür. Tepenin değişik
kesimlerinde münferit mezarlara da rastlanır. Taşlıtepeler tek
olabilecekleri gibi, bazen tümülüs mezarlığı gibi, sayıları 30'u bulan
topluluklar da oluşturabilir.
İlk Demir çağ' dan itibaren mezar
tepeleri daha sivri ve konik bir biçim almış, dolgularında taş ile
birlikte killi toprak da kullanılmıştır. Demir Çağı'nın ilk kısmına
tarihlenen mezar tepelerinde gene ayrı bir mezar odası yoktur; ölü
toprağa açılmış ve ahşap ile kaplanmış bir odanın içine yatırılmıştır.
Orta Demir Çağı'ndan itibaren mezar odası ya da taş lahidi olan gerçek
tümülüsler görülmeye başlar. Bu tür tümülüsler için genellikle uzaktan
görülebilen sırt ve yamaçlar tercih edilmiştir İkili ya da üçlü
tümülüsler yaygın olmakla birlikte, tümülüs mezarlığı şeklinde sayıları
dokuz ile otuzaltı arasında değişen gruplara da rastlanmaktadır. toplu
tümülüs mezarlıklarının, daha eski bir kutsal alanın üzerinde yer aldığı
görülmektedir.
Bintepe’deki Alyattes’in tümülüsü ile Nemrut
Dağı’ndaki tümülüs Anadolu’nun bilinen en büyük tümülüsleri arasında yer
alır. Frigyalılara ait tümülüsler de olmakla birlikte tümülüs yapımı
daha çok Lidyalılar’da önem kazanmıştır. Aynı bölgede 100 Lidya
tümülüsüne rastlanmıştır. Anadolu’nun en büyük tümülüsü olan
Alyattes’inkinde 16 tonluk taş bloklar kullanılmıştır. Şamanist Türk ve
Moğol boylarında ayrıca, Dünya Dağı’nı temsilen, “oba” adı verilen, taş
yığınlarından kurgan (yapay tepe) oluşturma geleneği çok yaygındır.
bunlara bağlı olarak anadolunun birçok yerinde bu yığma tepeler bulunmaktadır.
bu yığma tepelerin bir kısmı taş yığma ve diğer bir kısmıda toprak yığma tepeler olarak 2.ye ayrılabilir
tümülüs çeşit olarak şeklen birçok değişik şekilleride mevcuttur bazılarını doğal tepelerden ayırmakda oldukça zordur.
