Fazla görseli bulunmayan Urartuların mezar yapılarına ilişkin örnek olarak yayımlanan bir araştırmadan alınmıştır. Kaynak belge istenirse mevcuttur.
ERKEN DEMİR ÇAĞ MERKEZLERİ
EVDİTEPE KALESİ VE MEZARLIĞI:
Evditepe, Van Gölü'nün kuzeydoğu kıyısında, Van Erciş yolunun güneyinde yer almaktadır. Muradiye ilçesine bağlı Ernis (Ünseli) Beldesi tepenin 1 km kadar kuzeybatısında bulunmaktadır. Göl kıyısına hafif bir meyille alçalan arazinin ortasında yükselen tepe VARSAK TEPE olarakta bilinmektedir.
İlk kez Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus arkeologlar tarafından kazılan yerde 500 kadar mezar açıldığı ve buluntular arasında İskit takılarına benzeyen eşyaların da olduğu söylenmektedir. Rusların bölgeyi terk etmesinden sonra Evdi tepe çevresinde kaçak kazılar artmış 1935 yılında kalenin kuzeyinden geçen Erciş yolunun yapımında yeni buluntular ortaya çıkmıştır. Yapılan kazılarda Demir çağına ait 100 kadar mezar ortaya çıkmıştır.
Günümüzde büyük ölçüde tahrip olmuş durumdaki kale, kayalık tepenin durumuna göre şekillenmiştir. Güneybatı ve güneydoğuda uzanan duvarlar birkaç taş sırası halinde de olsa günümüze kadar gelmiştir. Duvarların dış yüzleri kabaca işlenmiş andezit bloklardan ve bunların aralarına yerleştirilen işlenmemiş taş dolgudan oluşmaktadır. Surun yıkıntıları tepenin eteklerine doğru yığılmış durumdadır.
Tepenin batısı dik bir meyile sahipken diğer yanlara hafif bir meyille inmektedir. Dik yamacın altında göle doğru uzanan düzlükte dikdörtgen plana sahip büyüklü küçüklü yapılar ayırt edilmektedir. Bu yapıların en büyüğü, dış yüzleri kabaca düzeltilmiş andezit taş bloklarla inşa edilmiştir. İnşa tekniği açısından bu yapılar Erken Urartu döneminde, yani M.Ö. 9. yüzyıl başlarında inşa edilmiş olmalıdırlar.
Kalenin doğu, kuzey, kuzeydoğu ve güneydoğusunda bir mezarlık alanı olduğu saptanmıştır. Yapılan incelemeler bu mezarlığın Urartu döneminde de kullanıldığını ortaya koymuştur. Bu nedenle Evditepe, Demir Çağı mezar yapıları gelişiminin en iyi izlenebildiği mezarlık olma özelliği taşımaktadır.
Mezarlar mimari yapı olarak farklılıklar göstermektedir. Erken döneme ait oldukları düşünülen mezarlar genellikle kare, oval ya da yuvarlak taşlarla çevrili tek sıra duvar ve bunun içinde birkaç tane sandık mezardan oluşmaktadır Bunlardan biri kalenin kuzey eteğinde olup 13x14.5 metre boyutundadır. yaklaşık kare planlı olan bu çevre duvarı içinde dört adet kuzey-güney yönlü mezar bulunmaktadır. Genişlikleri 1.7 - 0.9 metre, uzunlukları 2.0 - 1.7 metre arasında değişmektedir. Mezarların derinliği içleri toprak dolu olduğundan ölçülmemiştir. Soyulan ve tahrip edilen mezar yapısın üst örtüsüne ait herhangi bir izle karşılaşılmamıştır. Olasılıkla yapı içinde yer alan mezarlar da diğerleri gibi büyük sal taşlarıyla kapatılmıştır.
Çevre duvarlı ya da çevre duvarsız tek mezar odalı mezar yapılarında, mezar odalarının toprakta açılan bir çukura pek işlenmemiş taşlarla inşa edildikleri görülmektedir. Dikdörtgen biçimli bu odalar daha çok doğu batı yönlüdür. Kenar duvarları bindirme tekniğiyle inşa edilmiş ve üstleri büyük sal taşlarıyla örtülmüştür.
Özellikle yuvarlık planlı mezar yapıları küçük bir tepecik oluşturmakta ve bu nedenle
"kurgan tipi" mezar yapılarıyla karıştırılmaktadır. Aile mezarı niteliğindeki bu mezar odalarına birden fazla gömü yapıldığı, içeri girmek için ise mezarın bir ucunda bulunan küçük boyutlu sal taşının kaldırıldığı kabul edilmektedir. Mezar odalarının da derinlikleri içleri toprak dolu olduğundan belirlenememiştir. Yuvarlak planlı mezar yapılarının en iyi örneği kalenin doğu eteğinde yer alan 13 m. çapındaki yapıdır. Çevre duvarının oluşturduğu dairenin tam ortasına doğu batı yönlü bir mezar odası yerleştiriliştir. Mezar odasının büyüklüğü 3.0 x 1,2 m'dir.
Evditepe Erken Demir Cağı mezarlarında ele geçen demir eşyalar arasında bir sap delikli ve çekiç başlı balta, 6 hançer, 7 ip delikli iğne, 6 bilezik, çok sayıda ağırşak türü nesne ve 2 yüzük bulunmaktadır. Bu eşyaların tümünün demirin kızdırılıp dövülmesiyle yapıldığı anlaşılmaktadır. Mezar hediyesi oldukları düşünülen buluntular arasında tunçtan yapılma bir bilezik ve bir de yüzük yer almaktadır.
Evditepe'de ele geçen Erken Demir Çağı seramik örnekleri üç grupta ele alınmaktadır. Tümü el yapımı olan birinci grubu devetüyü renkli, içe dönük ağızlı, ağız kenarı yivli ve düz dipli çanaklarla, alçak boyunlu, ağız ve omuz kısmı yivli, gövde kısmı çeşitli çizgi ve nokta bezemeli, düz dipli çömlekler oluşturmaktadır.
İkinci grupta kahverengiden kırmızıya giden kalın astarlı örnekler oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise Urartu seramiği özellikleri olan çanak çömlek örnekleri bulunmaktadır.
Devam edecek.....
ERKEN DEMİR ÇAĞ MERKEZLERİ
EVDİTEPE KALESİ VE MEZARLIĞI:
Evditepe, Van Gölü'nün kuzeydoğu kıyısında, Van Erciş yolunun güneyinde yer almaktadır. Muradiye ilçesine bağlı Ernis (Ünseli) Beldesi tepenin 1 km kadar kuzeybatısında bulunmaktadır. Göl kıyısına hafif bir meyille alçalan arazinin ortasında yükselen tepe VARSAK TEPE olarakta bilinmektedir.
İlk kez Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus arkeologlar tarafından kazılan yerde 500 kadar mezar açıldığı ve buluntular arasında İskit takılarına benzeyen eşyaların da olduğu söylenmektedir. Rusların bölgeyi terk etmesinden sonra Evdi tepe çevresinde kaçak kazılar artmış 1935 yılında kalenin kuzeyinden geçen Erciş yolunun yapımında yeni buluntular ortaya çıkmıştır. Yapılan kazılarda Demir çağına ait 100 kadar mezar ortaya çıkmıştır.
Günümüzde büyük ölçüde tahrip olmuş durumdaki kale, kayalık tepenin durumuna göre şekillenmiştir. Güneybatı ve güneydoğuda uzanan duvarlar birkaç taş sırası halinde de olsa günümüze kadar gelmiştir. Duvarların dış yüzleri kabaca işlenmiş andezit bloklardan ve bunların aralarına yerleştirilen işlenmemiş taş dolgudan oluşmaktadır. Surun yıkıntıları tepenin eteklerine doğru yığılmış durumdadır.
Tepenin batısı dik bir meyile sahipken diğer yanlara hafif bir meyille inmektedir. Dik yamacın altında göle doğru uzanan düzlükte dikdörtgen plana sahip büyüklü küçüklü yapılar ayırt edilmektedir. Bu yapıların en büyüğü, dış yüzleri kabaca düzeltilmiş andezit taş bloklarla inşa edilmiştir. İnşa tekniği açısından bu yapılar Erken Urartu döneminde, yani M.Ö. 9. yüzyıl başlarında inşa edilmiş olmalıdırlar.
Kalenin doğu, kuzey, kuzeydoğu ve güneydoğusunda bir mezarlık alanı olduğu saptanmıştır. Yapılan incelemeler bu mezarlığın Urartu döneminde de kullanıldığını ortaya koymuştur. Bu nedenle Evditepe, Demir Çağı mezar yapıları gelişiminin en iyi izlenebildiği mezarlık olma özelliği taşımaktadır.
Mezarlar mimari yapı olarak farklılıklar göstermektedir. Erken döneme ait oldukları düşünülen mezarlar genellikle kare, oval ya da yuvarlak taşlarla çevrili tek sıra duvar ve bunun içinde birkaç tane sandık mezardan oluşmaktadır Bunlardan biri kalenin kuzey eteğinde olup 13x14.5 metre boyutundadır. yaklaşık kare planlı olan bu çevre duvarı içinde dört adet kuzey-güney yönlü mezar bulunmaktadır. Genişlikleri 1.7 - 0.9 metre, uzunlukları 2.0 - 1.7 metre arasında değişmektedir. Mezarların derinliği içleri toprak dolu olduğundan ölçülmemiştir. Soyulan ve tahrip edilen mezar yapısın üst örtüsüne ait herhangi bir izle karşılaşılmamıştır. Olasılıkla yapı içinde yer alan mezarlar da diğerleri gibi büyük sal taşlarıyla kapatılmıştır.
Çevre duvarlı ya da çevre duvarsız tek mezar odalı mezar yapılarında, mezar odalarının toprakta açılan bir çukura pek işlenmemiş taşlarla inşa edildikleri görülmektedir. Dikdörtgen biçimli bu odalar daha çok doğu batı yönlüdür. Kenar duvarları bindirme tekniğiyle inşa edilmiş ve üstleri büyük sal taşlarıyla örtülmüştür.
Özellikle yuvarlık planlı mezar yapıları küçük bir tepecik oluşturmakta ve bu nedenle
"kurgan tipi" mezar yapılarıyla karıştırılmaktadır. Aile mezarı niteliğindeki bu mezar odalarına birden fazla gömü yapıldığı, içeri girmek için ise mezarın bir ucunda bulunan küçük boyutlu sal taşının kaldırıldığı kabul edilmektedir. Mezar odalarının da derinlikleri içleri toprak dolu olduğundan belirlenememiştir. Yuvarlak planlı mezar yapılarının en iyi örneği kalenin doğu eteğinde yer alan 13 m. çapındaki yapıdır. Çevre duvarının oluşturduğu dairenin tam ortasına doğu batı yönlü bir mezar odası yerleştiriliştir. Mezar odasının büyüklüğü 3.0 x 1,2 m'dir.
Evditepe Erken Demir Cağı mezarlarında ele geçen demir eşyalar arasında bir sap delikli ve çekiç başlı balta, 6 hançer, 7 ip delikli iğne, 6 bilezik, çok sayıda ağırşak türü nesne ve 2 yüzük bulunmaktadır. Bu eşyaların tümünün demirin kızdırılıp dövülmesiyle yapıldığı anlaşılmaktadır. Mezar hediyesi oldukları düşünülen buluntular arasında tunçtan yapılma bir bilezik ve bir de yüzük yer almaktadır.
Evditepe'de ele geçen Erken Demir Çağı seramik örnekleri üç grupta ele alınmaktadır. Tümü el yapımı olan birinci grubu devetüyü renkli, içe dönük ağızlı, ağız kenarı yivli ve düz dipli çanaklarla, alçak boyunlu, ağız ve omuz kısmı yivli, gövde kısmı çeşitli çizgi ve nokta bezemeli, düz dipli çömlekler oluşturmaktadır.
İkinci grupta kahverengiden kırmızıya giden kalın astarlı örnekler oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise Urartu seramiği özellikleri olan çanak çömlek örnekleri bulunmaktadır.
Devam edecek.....
