Cevap: Arkeolojik bir kurtarma kazısı sonucu
bir başka bilimsel yasal izinli kazıdan paylaşım yapalım...
KAZILAR VE ARAŞTIRMALAR
2008 YILI YUVALAK TÜMÜLÜSÜ KURTARMA KAZISI
Burdur ili Tefenni İlçesi Yuvalak Köyü sınırları içinde bulunan, Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını koruma kurulunun 22.08.1990 tarih ve 893 sayılı kararları ile tescil edilen doğal tepe üzerinde oluşturulan Yuvalak Tümülüsü, 27.12.2007 tarihinde kaçakçılar tarafından tepe noktasından girilerek tahribatlara neden olunması üzerine gerekli önlemler alınmış ve kolluk kuvvetlerince rutin izleme altına alınması istenmiştir. Kolluk kuvvetlerinin rutin izlemesi sonucunda Tümülüste kaçakçıların kaçak kazıya devam ettiği ve tahribatların ciddi boyutlara ulaştığı görülmesi üzerine Tümülüste kaçak kazıların durdurulması amacıyla Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden Kurtarma Kazısı izni istenilmiş ve gerekli izinler 22.05.2008 tarih ve 91911 sayılı yazı ile verilmiş ve Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğünün sağladığı ekonomik finansman ile Yuvalak Kurtarma Kazısına 03.07.2008 tarih ve 808 sayılı yazı ile gerekli onaylar alınarak 05.07.2008 günü 9 işçi ile kazı çalışmalarına Burdur Müze Müdürü H.Ali EKİNCİ başkanlığında Müze Arkeoloğu Âlime ÇANKAYAnın iştiraki ile başlanılmıştır.
Res.1: Yuvalak Tümülüsü Res 2: Yuvalak Tümülüsü Res 3: Tümülüste kaçakçılıarın açtığı çukur.
Çalışma öncesinde kaçakçıların girmiş olduğu tepe noktasından girilerek dromosun yönü belirlendi. Yapılan çalışma ve Tümülüsün toprağının akış yönünden, tümülüsün doğu-batı istikametinde konumlandığı anlaşıldıktan sonra çalışmaya Tümülüsün batı yamacında zeminden tepe noktasına üç, kuzey batı yamacından bir açma olmak üzere toplam dört açma (4x4m. ölçülerinde) yapılarak çalışmalara başlanılmıştır. Kuzeybatı yamacında açılan açmada üç günlük bir çalışma sonucunda tümülüsün yığma toprağını erozyondan korumak amacıyla paralel taş yığıntılar yapıldığının tespitinden sonra kuzey batı açmasında çalışma bırakılmıştır.
Res: 4- Kaçakçıların açtığı 8 metre derinliğindeki çukurdan İnilerek dromosun yönünü belirleme çalışması
Res: 5-Dromos yan duvarlarının yandan gelecek yükü taşıması için duvar arasına rasgele Yığılan taş duvar
Tümülüsün batı yamaçlarında açılan açmalarda çalışmalar sürdürüldüğünde zeminden yapılan ikinci açmada karşılıklı düzgün olmayan duvar ile karşılaşılmış, 2,5 metre ilerlendiğinde 1,5 metre derinlikte tek taş sıradan oluşan, 35 cm yüksekliğinde, 3.5 m uzunluğunda, 30 cm. kalınlığında düzgün taşlarla yapılmış etek duvarına tümülüsün üstü örtülü dromosunun 17.30 msinde rastlanılmış, böylelikle dromos uzunluğunun içerden ölçülen üstü örtülü dromos ile birleştirildiğinde 27 m. olduğu anlaşılmıştır. Bu etek duvarı iki yandan 30 derecelik bir açı ile taşların diyagonal sıralanması ile desteklendiği görülmüştür. Etek duvarından doğuya doğru çalışmalara devam edilmiş ancak Bademli Üç Tümülüslerde görülen düzgün örülmüş bir duvarla karşılaşılmamıştır. Bunun nedeni 60 lı yıllardaki kaçakçı tahribatları olabileceği gibi güney duvarı üzerindeki ağaçlardan da kaynaklanabileceğini düşünmek mümkündür. Tümülüsün dolgu malzemeden oluşmasının yanı sıra düzgün olmayan duvar örgüsünün olmaması göçük olasılığını daha da tetiklediğinden kazıya etek duvarı zemininden devam edilemeyip aynı aksta oluşturulan üstü örtülü dromosun bittiği Kuru taş duvarın başladığı noktadan etek duvarına doğru ilerlenmiş ve üstü örtülü dromosundan 2,3 metre eteğe doğru sürüklenen dinamit ile parçalanmış fallos yerinden numaralandırılarak kaldırıldı. ( Bu fallos tüm değildi bazı parçaları tümülüsün eteklerinde bulunmakta bunun dışında bir parçasınınsa yakın köylerden Beyköy Köyünden bir vatandaşın taşıdığı söylemler arasındadır bu kişinin evine gidilmiş ancak bu malzeme ile karşılaşılmamıştır. Ev sakinlerinin söylediğine göre Malzeme bir şikâyet üzerine Burdur Müzesine intikal ettirildiği söylenmiş ise de, müze kayıtları ve envanterinde bu tümülüsten gelme bir malzeme ile karşılaşılmamıştır). Bu çalışmadan sonra bir grup ile etek duvarının 2,5 metre doğusundan diğer bir grup ile de Üstü örtülü dromosun bittiği kuru taş duvarın başladığı noktadan devam edildi. Bu alan içerisinde üç metre zemine inildiğinde ana aksta dromosu paralel kesen bir duvar ile karşılaşılmış. Bu duvarın önünde ve arkasında zeminini bulmaya yönelik çalışma gerçekleştirildiğinde bu duvarın tümülüsün kuzey ve güney duvarını birleştiren bir duvar olduğu görülmüştür. Aynı duvara Bademli batı tümülüsünde de rastlanılmış bu duvarın üstü örtülü dromos un üstünde birleştiği bunun da iki yan duvarın göçme olasılığını azaltmak için yapılmış olduğu saptanmıştır. Duvarın doğu kısmında dört metre zemine inildiğinde kuzeyinde düzgün olmayan duvarın paralelinde düzgün kesilmiş 3.20 m uzunluğunda 62 cm. genişliğinde arkadaki yedi bloğu desteklemek için önde altı bloğun varlığına rastlanılmıştır. İçerden alınan ölçüye göre bu bloklar üstü örtülü dromosun bittiği noktadan başlamaktadır. Dromosu kapatan duvarın batı kısmında da dört metre inilmiş ve kuzeyde düzgün olmayan duvarın içinden gelen yangın izine rastlanılmış bundan da bu tümülüsün Bademli Tümülüslerde görülen üstü mermer bloklarla kapalı alandan kuru taş duvara geçişte kuru taş duvarın bir kısmının ahşapla kapatıldığı gibi olduğu düşünülmüş. Ancak, bu yangın izine bir yerde rastlanılması ve olması gereken zeminde olmamasından bu yangın izinden bir zamanlar tümülüsün açık olduğu burada çevre halkınca ateş yakıldığı anlaşılmıştır. Dromosu kapatan ön duvarda da yangın izine rastlanması bu fikrimizi ayrıca desteklemektedir.
Res: 6-Doğu Batı istikamette olan dromosun düzgün olmayan güney duvarı Res:7- Dromos etek duvarı
Res: 8- Etek duvarını iki yandan destekleyen diyagonal taş örgü
Res:9- Dinamitlenerek parçalanan fallosun parçalarına numara vererek kaldırılması
Res:10- Üstü açık dromosun bitip üstü kapalı dromosun başladığı noktadaki kuzey güney duvarı paralel kesen kuru taş duvar
Res:11-Üstü örtülmüş dromosun başladığı noktayı belirleyen düzgün blok taşlardan örülmüş kuru taş duvar
Sonuç olarak kaçak kazı yerinden girilerek görülen kırma çatılı mezar odası, klinesi, örtülü dromosu ve kullanılan traverten mermer malzemesiyle Bademli Üç Tümülüslerle bire bir olmasından Tümülüsün inşa tarihinin M.Ö.5. yüzyıl olacağı düşünülmektedir. Bölgedeki Tümülüslerin soyulmuş olmasından mezar odasında hiçbir malzemeyle karşılaşılamaması net tarihlendirmede sıkıntı yaşanmaktadır. Üst yığmadan toplanan Prehistorik, Arkaik ve Helenistik dönemleri malzeme tarihlemede fikir vermektedir. Yuvalak tümülüsü Bademli Tümülüslerinin mezar mimarisi ile aynı özellikte olması kuru taş duvar örgülü dromosunun da aynı olacağı varsayılmaktadır.
Res:12-Dromosu paralel kesen duvarın önünde karşılaşılan yangın izi
Res:13- 2005-2006 yıllarında kurtarma kazısı yapılan Bademli Üç Tümülüslerden Doğu Tümülüsü
Res:14-Yuvalak Tümülüsünün mezar odasındaki iki klineden kaçakçılar tarafından parçalanan traverten kline yatağı ve kare mezar yapısının yan ve karşı duvarı
Res:15-Tümülüsün üst dolgusundan gelen erken seramik (MÖ.6.7.yy.)
Res:16- Tümülüsüte ki çalışmanın son hali.
Res:17-Tefenni, Hasanpaşa Beldesi Gedel Mevkiinde Roma ve Bizans dönemi yerleşimi tescil çalışmalarından
Tümülüs kazısına gelecek yıl (2009) kurtarma kazımızın devamının sağlanmaması halinde Yuvalak Tümülüsünün açılması mümkün olacaktır.
Kazı çalışmalarımız yanında bölgede daha önceki tespitli alanlar kazı çalışma mesaisi bittikten sonra dolaşılarak alanların tescili için dokümanlar toplanmıştır.
Çalışmalarımızda bizi destekleyen Bakanlığımız Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğüne, Döner Sermaye İşletmeleri Merkez Müdürlüğüne ve tüm emeği geçenlere teşekkür ederiz.
H.Ali EKİNCİ Âlime ÇANKAYA
Müze Müdürü Arkeolog
Kazı Başkanı Kazı sorumlusu